Si zemra rrahëse e fesë Sikh, qyteti verior i Indisë, Amritsar, njihet për frymën e tij bujare, me Tempullin e tij të Artë që shërben 100,000 vakte falas në ditë. Amritsar, një qytet i Indisë veriore me dy milionë banorë, është i famshëm për shumë gjëra: kuzhinën e shijshme, qytetin e tij të vjetër historik dhe Tempullin spektakolar të Artë – faltoren më domethënëse të fesë Sikh. Megjithatë, ajo që bie në sy kudo, nga tempulli te njerëzit në rrugë, është një ndjenjë bujarie që lidhet me vetë themelimin e qytetit.
Amritsar u krijua në shekullin e 16-të nga një guru Sikh dhe ndodhet në rajonin e Punjabit ku filloi sikhizmi. Feja është e njohur për traditën e saj të sevës – një shërbim vullnetar i kryer për të tjerët pa asnjë pritshmëri apo reciprocitet. Sikët në të gjithë botën bëjnë seva në gurudëaras (tempulli sik), më shpesh në veprime të thjeshta si pastrimi i dyshemeve, shërbimi i vakteve dhe ruajtja e rendit në tempull. Të tjerë kryejnë seva në jetën e tyre private përmes akteve të bujarisë dhe bamirësisë. Në prill 2021 kur Covid shkatërroi familjet në të gjithë Indinë, komuniteti Sikh u ngrit në sfidën e dërgimit të bombolave të oksigjenit dhe furnizimeve të tjera mjekësore për ata që kishin nevojë të dëshpëruar.
“Seva do të thotë shërbim vetëmohues dhe në sikizëm nuk është thjesht një këshillë dhe një udhërrëfyes, por një praktikë e përditshme.”
“Emri tjetër i sevës është dashuria”, tha 23-vjeçari Abhinandan Chaudhary, i cili ka bërë seva me familjen e tij që kur ishte tetë vjeç. “Një mësim i zakonshëm është që njeriu duhet të jetë aq i matur dhe vetëmohues, saqë nëse po bëni seva nga e majta, as dora juaj e djathtë nuk duhet të marrë vesh për këtë.”
Në një botë gjithnjë e më të individualizuar dhe kapitaliste, është një mënyrë jetese freskuese.
Fryma e bujarisë në Sikizëm mund të shihet në të gjithë botën. Gjatë bllokimit të Covid, vullnetarët Sikh në një gurudëara në Angli shpërndanë mijëra vakte në ditë për stafin e NHS, ndërsa Sikhët në qytete të ndryshme të SHBA gatuan qindra mijëra vakte falas. Në situata krize ose emergjence, Sikhët kanë mbledhur fuqinë e tyre të plotë për të ndihmuar ata në nevojë, pavarësisht nëse mund të jetë Kanadaja e goditur nga stuhia ose Zelanda e Re e goditur nga ciklon .
Por në Amritsar, zemra rrahëse e fesë Sikh, përmbushja e sevës çohet në një nivel tjetër. Është e njohur në të gjithë Indinë se asnjë person nuk duhet të shkojë në shtrat i uritur në Amritsar. Kjo sepse ka gjithmonë një vakt të nxehtë gati për këdo që duhet ta dëshirojë atë në Tempullin e Artë, faltorja më domethënëse e fesë Sikh.
Një kuzhinë e lirë, e përbashkët, është më e madhja në botë, dhe ajo quhet Langar i Tempullit të Artë.Aty u shërbehet 100,000 njerëzve në ditë, shtatë ditë në javë. Të gjithë janë të mirëpritur të hanë këtu, pa diskriminim, për aq kohë sa kanë nevojë për strehim dhe ushqim, dhe vaktet janë të disponueshme 24 orë në ditë.
Kuzhinieri me bazë në Nju Jork, Vikas Khanna, i cili shpërndau miliona vakte në Indi gjatë bllokimit të Covid, theksoi : “Unë kam lindur dhe jam rritur në Amritsar dhe ne kemi një kuzhinë të madhe komuniteti ku të gjithë ushqehen. I gjithë qyteti mund të ha atje… Ndjenja ime e urisë erdhi nga Nju Jorku, kur unë po luftoja këtu nga fundi”.
Unë kam lindur dhe rritur në Amritsar dhe ne kemi një kuzhinë të madhe komuniteti ku të gjithë ushqehen
Si të gjithë gurudëarat , Tempulli i Artë drejtohet pa probleme dhe me disiplinë maksimale nga një armadë vullnetarësh, të cilët shërbejnë një vakt bazë por të shijshëm me thjerrëza, chapattis (bukë të sheshtë), zierje qiqrash dhe kos në pjata inoksi çdo ditë. Njerëzit ulen këmbëkryq në dysheme në salla të mëdha që mund të strehojnë lehtësisht 200 njerëz në të njëjtën kohë: burra dhe gra, të moshuar dhe të rinj, të pasur dhe të varfër. Pas saj fshihet një koreografi e nënkuptuar që duket se e dinë të gjithë. Ndërsa disa njerëz kërkojnë më shumë ushqim, të tjerë thjesht mbarojnë shpejt pjatat dhe largohen. Pas çdo 15 minutash apo më shumë, vullnetarët pastrojnë dhe përgatisin sallën për raundin tjetër të ngrënësve të uritur. Është një cikël i pafund i ngrënies dhe shërbimit.
Që nga tempulli te njerëzit në rrugë, miqësia, bujaria dhe ndihma janë të dhëna në Amritsar. Kur vizituam, buzëqeshjet na ndiqnin përreth dhe na duhej vetëm të dukeshim të humbur ose të hutuar përpara se dikush të afrohej për të pyetur nëse mund të ndihmonte. Duke ecur në rrugë gjatë natës, kalimtarë të rastësishëm na thanë që të kujdeseshim për çantat tona në zonat e frekuentuara. Kur mbërritëm në Kesar da Dhaba , një restorant i famshëm me kohë të gjata pritjeje, njerëzit u mbërthyen në tavolinat e përbashkëta për të na lënë hapësirë, edhe nëse kjo do të thoshte përplasje me bërryla gjatë ngrënies. Një ndjenjë e mirëseardhjes dhe ndarjes ishte e kudogjendur; mjaftonte një vështrim i këndshëm dhe një buzëqeshje që të panjohurit të na ftonin në çaj dhe të flisnim për jetën e tyre.
“Duke u rritur në Amritsar, kishte një ndjenjë të të jetuarit brenda një komuniteti të madh,” tha Rahat Sharma, i cili lindi dhe u rrit këtu. “Unë u rrita duke luajtur fshehurazi në Tempullin e Artë, ku të gjithë bënim seva. Të gjithë kujdeseshin për njëri-tjetrin dhe sikët dhe hindutë, dy besimet e shumicës në qytet, jetonin së bashku me dashuri, megjithëse shpesh rrethana të kundërta politike”.
Qyteti është plot energji, sepse aq sa Amritsar është një qytet i hyjnisë, ai është një qytet i jetës. Kuzhina lokale, buzë rrugës, me kulçat (bukët e sheshta) dhe chole (zierën me qiqra), phirni (puding orizi) në tenxhere tradicionale prej balte dhe gotat e përzemërta me dhallë, është gjëja e zilisë në të gjithë Indinë. Qyteti i vjetër mahnitës edhe pse i lënë pas dore, një labirint me rrugë të ngushta, kryqëzime dhe sheshe të vogla, është plot me pazare të gjalla dhe plot lëvizje dhe duket se ka humbur në kohë.
Megjithatë, në zemër të Amritsar-it është një histori e errët bashkëkohore që ka luajtur një rol vendimtar në formësimin e vetëkonceptimit dhe dinamikës së qytetit – si dhe të sikizmit.
Si qyteti i dytë më i madh në Punjab, Amritsar ishte shpesh një pikë e nxehtë për tubime dhe protesta gjatë sundimit kolonial britanik. Një ngjarje e tillë mori një kthesë brutale në vitin 1919, kur një gjeneral britanik dha urdhër për të qëlluar mbi një mbledhje paqësore njerëzish, e cila u bë e njohur si Masakra e Jallianëala Bagh , ku vdiqën deri në 1500 njerëz.
Për më tepër, kur britanikët u larguan me nxitim nga India në 1947, dhuna që përfshiu Ndarjen Indiane preku shumë Amritsarin për shkak të vendndodhjes së qytetit pranë kufirit të sapo tërhequr. (Për shkak të kësaj historie, Muzeu i parë dhe i vetëm i Ndarjes së Indisë u hap në Amritsar në 2017.)
Në vitin 1984, Amritsar u bë përsëri vendi i ngjarjeve tragjike. Një operacion i rëndësishëm ushtarak i urdhëruar nga kryeministrja Indira Gandhi përfshinte sulmin ndaj Tempullit të Artë nga forcat ushtarake për të hequr qafe secesionistët, tronditjet e të cilave ndjehen edhe sot. Kjo çoi në vrasjen e Gandit nga dy truprojat e saj Sikh disa muaj më vonë, dhe një masakër të mijëra sikëve të pafajshëm në të gjithë Indinë në ditët në vijim.
Feja Sikh vendos një theks të fortë në bërjen e veprave të mira dhe ndihmën e të tjerëve (Kredia: Alison Ëright/Getty Images)
Feja Sikh vendos një theks të fortë në bërjen e veprave të mira dhe ndihmën e të tjerëve (Kredia: Alison Ëright/Getty Images)
Është e rëndësishme për Sikët të ruajnë kujtimet e këtyre ngjarjeve; tregimet e martirëve Sikh janë një pjesë e madhe e kujtesës së tyre kulturore, madje të recituara në lutjet e tyre, ardas . “Por këto përralla nuk u ritreguan për të nxitur urrejtje apo për të kërkuar hakmarrje. Përkundrazi, trashëgimia jonë e të qenit mbrojtës u theksua,” shkroi Khanna.
Dhe kjo është arsyeja pse është edhe më e admirueshme që një komunitet që ka pësuar kaq shumë trauma kolektive është ende kaq i dhënë dhe i pranueshëm nga të gjithë. Sipas Khanna, këto tipare janë një pjesë integrale e të qenit Sikh. “Guru Nanak (themeluesi i Sikhizmit) e bëri seva këngën e Sikhëve… Sikhët thjesht zgjedhin ta bëjnë vetëmohimin një pjesë të madhe të jetës së tyre, të frymëzuar nga fjalët dhe veprat e guru-ve të tyre.”
Tradita e pranimit dhe mirëpritjes së njerëzve nga seva dhe sikhët, pavarësisht nga besimi apo besimi i tyre, është dëshmi e bujarisë së tyre – dhe e qytetit që e mbështet këtë ndjenjë në mënyrën më shembullore. Në Amritsar, pavarësisht se sa të zymta dhe të errëta mund të duken gjërat, duket se gjithmonë mbizotëron një frymë e mirësjelljes, dashurisë dhe bujarisë.
